ZSMS
GASLIGHTING – to forma przemocy psychiczno-emocjonalnej oparta na manipulacji. Stosują ja psychopaci, narcyzi lub osoby z zaburzeniami osobowości.
Analizując sytuacje ucznia, który mógł paść ofiarą gaslightingu, możemy wskazać następujące płaszczyzny, w których ta przemoc zachodzi:
- Relacja rówieśnicza uczeń – uczeń/uczniowie
- Relacja rodzinna uczeń – rodzic
- Relacja w związku uczeń – dziewczyna/chłopak
Zachowania sprawcy
Sprawca tej formy przemocy podejmuje następujące działania:
- Poddaje ofiarę manipulacji, okazując troskę, zrozumienie, przyjaźń, miłość na zmianę z napadami wściekłości i ostrej agresji
- Jego zamiarem jest skłonienie ofiary do tego, aby zwątpiła we własne uczucia, myśli i aby uznała, że jest chora psychicznie
- Chowa przedmioty należące do ofiary lub zmienia ich miejsce położenia
- Czerpie satysfakcję z posiadania władzy nad drugim człowiekiem
- Najczęściej stosuje przemoc, by odwrócić uwagę od własnych słabości
- Zaprzecza temu, co mówi ofiara
- Oskarża ofiarę o to, że kłamie, myli się lub jest szalona
- Wciąż mówi ofierze, co ona czuje, lub podważa jej uczucia, często zarzuca jej, że przesadza, dramatyzuje, wyolbrzymia
- Podkreśla wady, wytyka błędy, porażki – czyni to „ kulturalnie” w formie żartów
- Wykorzystuje każdą emocjonalną reakcję ofiary twierdząc, że to dowód na jej niezrównoważenie
- Izoluje ofiarę od środowiska
- Próbuje skłócić ofiarę z najbliższymi, tak, aby nie mogła nawiązać kontaktów i weryfikować własnych wątpliwości
- Wmawia, że stoi po stronie ofiary, jest jej przyjacielem
- Chce przejąć kontrolę nas sposobem postrzegania przez ofiarę rzeczywistości
- Kiedy ofiara chce zakończyć relację ze sprawcą, ten zmienia się i udaje troskliwą osobę
- Obraża się bez powodu
- Zdarza się, że zaczyna stosować klasyczną przemoc
- Jest perfekcjonistą, ma wszystko dokładnie przemyślane i wie, jak uniknąć ujawnienia jego prawdziwych intencji
Zachowania ofiary
Obserwując ofiarę gaslightingu, możemy zauważyć, ze jest:
- Niepewna, zalękniona, zdezorientowana
- Podatna i zgodna z sugestiami, poleceniami
- Zagubiona, wątpi w swoje słowa, myśli i działania
- Samotna
- Zawstydzona z powodu własnej rzekomej niepoczytalności
- Przekonana o własnych problemach psychicznych
- Niezdecydowania
A ponadto czuje się :
- Winna i wciąż za wszystko przeprasza
- Przestraszona i w związku z tym zmienia swoje zachowania
- Nieakceptowana
- Gorsza, ma niskie poczucie własnej wartości
Techniki stosowane przez sprawcę przemocy
Gaslightier swoje działania w dużej mierze opiera na manipulacji, wykorzystując następujące techniki:
- Wykonywanie gestów manifestujących odrzucenie, polegających na kierowaniu wyzywających spojrzeń, nieodzywaniu się, wykonywaniu gestów pełnych dezaprobaty, wyśmiewanie, poniżanie. Jednocześnie manipulator nie potrafi sprecyzować, co go w danej osobie denerwuje
- Zakaz poruszania tematów niewygodnych dla manipulatora. Konsekwencja są agresywne odpowiedzi, uciszanie osoby podejmującej rozmowę. Manipulator nie wyjaśnia, dlaczego nie chce na dany temat rozmawiać, ucina rozmowę i ja kończy.
- Dyskredytowanie ofiary poprzez posługiwanie się naciskiem emocjonalnym lub intelektualnym, mającym na celu wmówienie drugiej osobie, że jej znikoma inteligencja, brak zdolności nie predysponują jej do zabierania głosu w danej sprawie, jak tez do nazywania swoich emocji. Manipulator ciągle mówi o niedoskonałości swojej ofiary.
- Wyparcie problemu, które polega na tym, że manipulator unika szczerej, rzeczowej rozmowy i robi wszystko, aby do niej nie doszło. Chcąc odzyskać kontrolę w prowadzonym dialogu, atakuje swojego rozmówcę, twierdząc jednocześnie, ze to on jest strona poszkodowaną.
Konieczne działania
Reakcja szkoły zależy przede wszystkim od stosunków, jakie łączą sprawcę z ofiarą. W poniższej tabeli przedstawiam możliwe rozwiązania. W przypadku gaslightingu niewątpliwe konieczne będzie wsparcie z zewnątrz, dlatego w momencie poinformowania rodziców o stosowaniu przemocy trzeba porozmawiać również o możliwych rozwiązaniach zaistniałej sytuacji.
| Rodzaje relacji | Sposób reagowania |
| Relacje rodzinne | Jeśli masz podejrzenie, że wobec ucznia stosowana jest przemoc ze strony członków rodziny, jesteś zobowiązany prze prawo do wszczęcia procedury niebieskiej karty. Dlatego zapoznaj się jeszcze raz z symptomami świadczącymi o występowaniu przemocy, następnie przeprowadź rozmowę z uczniem i podejmij działania mające na celu poinformowanie odpowiednich instytucji. |
| Relacje rówieśnicze | Podejmij działania podobne do tych omówionych poniżej. Możesz również wdrożyć plan zmiany. Nasz plan może być oparty na znanym schemacie procesu zmiany zachowań Kurta Lewina:
1. Roztapianie. Dotychczasowe kłopotliwe zachowanie zostanie zakwestionowane i rozluźnione poprzez dostarczanie uczniowi nowych doświadczeń. 2. Zmiana. Niewłaściwe zachowanie jest wytracane krok po krok, a nowe występuje częściej i zdobywa coraz większe znaczenie. 3. Wzmacnianie. Nowe zachowanie jest powtarzane i nagradzane, co powoduje, że w pewnym momencie zyskuje status oczywistości. 4. Usztywnienie. Nie istnieje jedno jedyne prawidłowe zachowanie, stąd też warto, aby ten nowy sposób postępowania uległ po pewnym czasie również „ roztopieniu” Pomysł na zmianę ma sens tylko wówczas, gdy poprzedzony jest dobra diagnozą przyczyn trudności. W przypadku ucznia manipulatora przyczyna może być choroba lub zaburzenie, dlatego najczęściej dodatkowo warto zorganizować dla niego specjalistyczną pomoc. Pamiętaj! Relacja z osobami potrzebującymi pomocy powinna uwzględniać następujące składniki: · Budowanie więzi opartej na zaufaniu · Szacunek dla osoby, której pomagamy · Empatię · Akceptacje drugiej osoby i wyznawanych przez nią wartości · Poczucie bezpieczeństwa w kwestii zachowania dyskrecji · Powstrzymanie się od osadzania · Wierność swoim przekonaniom, autentyczność i spójność |
| Relacje w związku | W tym przypadku należy podjąć pracę zarówno z ofiarą, jak i ze sprawcą.
Wobec ofiary podejmujemy następujące działania: · Mające na celu zapewnienie poczucia akceptacji · Podnoszenie poziomu własnej wartości · Uświadomieni, że szczęśliwy związek ma inny charakter i nie polega na manipulacji, podstawa są partnerskie relacje, a nie przewaga jednej z osób · Angażowanie ofiary w działania na rzecz klasy, szkoły, które rozbudza jej wiarę we własne możliwości · Terapia psychologiczna · Działania mające na celu poprawę relacji klasowych ofiary Procedura działania wobec sprawcy: · Reaguj na każdy przejaw agresji i przemocy · Oceń sytuację i stwórz plan działania · Zachowaj spokój, obniż ton głosu, mów powoli · Unikaj zachowań mogących eskalować agresję · Ustanów granice · Przypomnij o konsekwencjach · Nie pozwól czerpać korzyści z przemocy i manipulacji · Postaraj się doprowadzić sytuacje do rozwiązania · Dokumentuj postępowanie Wskazówki dotyczące rozmowy ze sprawcą: · Rozpocznij rozmowę, przedstaw krótko jej temat · Odnoś się do konkretnych zdarzeń, unikaj uogólnień · Przedstaw sytuacje tak, jak ty ja postrzegasz · Pozwól uczniowi przedstawić swoją wersje wydarzeń · Bez względu na wyjaśnienia ucznia powiedz, jakie normy zostały naruszone jego zachowaniem · Podkreśl, że takie zachowania nie są przez ciebie akceptowane i powodują szereg negatywnych konsekwencji w życiu ofiary · Poproś ucznia, aby znalazł sposoby rozwiązania tej sytuacji · Jeśli uczeń nie może znaleźć rozwiązania, możesz zaproponować swoje · Powiedz, jakie będą konsekwencje, jeśli takie zachowanie się powtórzy Ważne! Pamiętaj, że manipulator może stosować różne mechanizmy, dzięki którym zostaniemy wciągnięci w jego grę. Ponadto warto w rozmowie wspomnieć o uczuciach ofiary i spróbować rozwinąć empatię u sprawcy. |
Opracowanie: Agnieszka Wałęsa
